2001: A SPACE ODYSSEY – Yeni Ufuklar

2001: A SPACE ODYSSEY

“Eğer 2001’i tamamen anladıysanız biz başarısız olduk demektir.

Cevapladığımızdan daha fazla soru yaratmak istedik.”

Arthur C. Clarke

2001: A Space Odyssey, 1968 yılında Stanley Kubrick tarafından yönetilen epik bir bilimkurgu filmidir. 1991 senesinde Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi tarafından “kültürel, tarihi veya estetik açıdan önemli” addedilerek, ABD Ulusal Film Arşivi’ne alınmıştır. 

Filmin senaryosu, bilimkurgu yazarı Arthur C. Clarke‘ın kısa öyküsü  “The Sentinel “ den esinlenerek, Kubrick ve Clarke tarafından ortak kaleme alınmıştır.

Hikâye insanın evrimi, teknoloji ve yapay zekâ üzerine sorgulamalar yapar. Kubrick ‘in çoğunlukla sessizlikte yer bulan, yaratıcı görsel efektlerinin, olağanüstü betimlemeleriyle ve çok az replikle yaratılır. Yorumlama yapılan bilimsel gerçeklikleri irdelerken, 1968 yılının koşullarının çok ötesinde bir eser ortaya çıkar.

2001: Bir Uzay Destanı eleştirmenler ve izleyiciler tarafından gelmiş geçmiş en iyi filmlerden biri kabul edilir. Dört dalda Oscar’a aday olmuş yapım 1969 yılında En İyi Görsel Efekt Oscar’ını kazanmıştır.

Nietzsche “Böyle Buyurdu Zerdüşt & Richard Strauss

Dünya, ay ve güneşin aynı hizada olduğu bir tutulma sahnesiyle başlayan filmin, fondan yükselen olağanüstü müziğiyle, bir başyapıta giriş yaptığınızı hissedebiliyorsunuz.

2001: A Space Odyssey Richard Strauss’un “Also Sprach Zarathustra” ( Böyle Buyurdu Zerdüşt) adlı senfonisinin “Giriş ve Gündoğumu” bölümüyle  başlar.

Strauss1896’da eserini bestelerken, üç duraklamayla devam eden dokuz bölüme ayırmıştır. Strauss, bu bölümleri Nietzsche’nin “Böyle Buyurdu Zerdüşt” adlı romanının bölümlerinden esinlenerek seçmiş ve isimlendirmiştir:

• ” Einleitung, oder Sonnenaufgang ” (Giriş veya Gündoğumu)
• ” Von den Hinterweltlern ” (Arka Dünyalılara Dair)
• ” Von der großen Sehnsucht ” (Büyük Özlemin )
• ” Von den Freuden und Leidenschaften ” (Sevinçler ve Tutkular Üzerine)
• ” Das Grablied ” ( Mezarın Şarkısı)
• ” Von der Wissenschaft ” (Bilim ve Öğrenmeye Dair )
• ” Der Genesende ” (Nekahat Dönemi )
• ” Das Tanzlied ” (Dans Şarkısı)
• ” Nachtwandlerlied ” (Gece ​​Gezgini’nin Şarkısı)

Nietzsche’nin romanından seçilen bu bölümler, Zerdüşt karakterinin romandaki felsefi yolculuğunun önemli anlarını vurgular.

2001: A Space Odyssey müzikleri ve görüntüleriyle, ruhunuzda çalan notaların, yüreğinizdeki renklerle duygularınızı ayağa kaldırdığı bir film olarak, izlemekten çok hissedeceğiniz bir anlatıdır.

Bu sözsüz deneyimin, izleyiciyi davet ettiği yolculuk sadece bir uzay yolculuğu değil aynı zamanda insanın nereden gelip nereye gittiğini sorgulattığı, başlangıcın ve sonun birbirine karıştığı, zamanın lineer çizgisinden çıkararak Nietzsche ‘in “Bengi Döngü ’süne kavuştuğu bir Ouroboros.

2001: A SPACE ODYSSEY / İnsanlığın Şafağı

Bir sabah uyandıklarında karşılarında Monolit’i bulan maymun-insanlar, korkularına rağmen ona yaklaşıp dokunuyorlar. Strauss’un “Böyle Buyurdu Zerdüşt” notalarının eşliğinde bulduğu bir kemikle, ilk aleti keşfeden insan, evrimsel sürecinde büyük bir sıçrama yaşıyor.

Bir kemikle başlayan teknik gelişim havada uçarken, sahne değişimiyle,  teknolojinin son noktasında bir uzay mekiğine dönüşüyor. Böylece evrimin modern insan hayatına ulaştığını görüyoruz.

Aradaki milyonlarca yılı bir çırpıda gözler önüne seren bu sahneden sonra Ay’da bulunan ikinciMonolith’in arkasından uzun yolculuğunun hikâyesi başlıyor.

Discovery yolculuğu ve filmin başrol oyuncularından daha ünlü olan, bilgisayar HAL 9000 le astronotlar Frank Poole ve David Bowman ’ın maceraları evrim zincirinin halkalarını tek tek oluştururken finaldeki “ Yıldız Çocuk”  belki de Nietzsche ‘in “Üst İnsan” formülüdür. Felesefesinin en ünlü söylemlerinden biri gibi:

“Masumiyettir çocuk ve unutkanlık, yeni bir başlangıç,

Bir oyun, kendiliğinden yuvarlanan bir çember, ilk hareket ve mukaddes bir evettir.”

Böyle Buyurdu Zerdüşt, Nietzsche

Neredeyse hiç replik olmayan bu şaheserde, Clarke’ın giriş cümlesinde ifade ettiği gibi zihnimizde sorular oluşturmayı başarıyorlar.

Filmi izlerken bir deneyde gözlemci olduğunuzu varsayın. İnsanlığın oluşmasına sebep olan Pre-astronotik kaynakların neler olabileceğini düşünün…

Hayal gücünüzün bilinçaltınızda ortaya çıkardığı sorularla baş başa kalın ve düşünün…

Nereden geliyoruz, nereye gidiyoruz?

2001: A SPACE ODYSSEY / REPLİKLER

“Doğum günün için aklına başka bir şey gelmiyor mu, Özel bir şey?”

“Son zamanlarda yanlış kararlar verdiğimi biliyorum. Ama seni temin ederim ki, yeniden eskisi gibi çalışmaya başlayacağım. Hala görevi yerine getirmek için büyük bir istek duyuyorum. Ve sana yardım etmek istiyorum.” (HAL)

“Hayatlarımız, geçmişimiz ve geleceğimiz, Güneş’e, Ay’a ve yıldızlara bağlıdır. Biz insanlar, atomların var ettiği doğayı ve onun heykeltıraşlığını yapan güçleri gördük. Bizler, evrenin bu kısmının gözleri, kulakları, düşünceleri ve duygularıyız ve sonunda, aslımızın ne olduğunu, kökenimizi merak etmeye başladık. Bizler, yani yıldız tozları, 10 milyar-milyar-milyarlarca atomun organize birlikteliğinden oluşan yıldızların ve sonunda bilince varan maddenin evriminin uzun soluklu sürecinde anlam bulduk, belki sadece Yeryüzü ’nde, belki de tüm evrende… Biz tek bir türüz, yıldız ışığını toplayan yıldız tozuyuz.”

(Yıldız Çocuk “ ‘un kaynağı;  Clarke ve Kubrick tarafından akşam yemeğine davet edilen Carl Sagan’ ın söylemi)

 “Dünya dışında bir yerde zeki canlılar bulunduğunun ilk kanıtı bulunmuştur. Bu kanıt, Tycho kraterinin yanında ay yüzeyinin 12 metre altında gömülüdür. 4.000.000 yaşındaki monlith tamamen sükûnet içindedir.”

“Papatya Papatya

Cevabını sen söyle,

Ben döndüm mecnuna,

Sırf Senin Aşkına

İstemem sıradan törenli evlilik,

Belki Sana alamam gelinlik,

Ama çok güzel görüneceksin

Selesinde bisikletin iki kişilik”

2001: A SPACE ODYSSEY / FİLMİN KÜNYESİ:

Yönetmen:        Stanley Kubrick

Yapımcı               :Stanley Kubrick

Senarist               :Stanley Kubrick & Arthur C. Clarke

Oyuncular          :Keir Dullea, Gary Lockwood, William Sylvester, Douglas Rain (HAL’ın sesi)

Yapım yılı           :2 Nisan 1968

Süre                      :141 dakika